AKP iktidarı sansürü geçiremedi, 28 yıl ortadan sonra ‘Basın Ahlak Temelleri’ni güncelledi

“Sansür yasası” olarak nitelendirilen dezenformasyon yasasını, reaksiyonlar üzerine TBMM Genel Kurulu’na getirmeyen ve görüşmelerini erteleyen, RTÜK aracılığıyla da muhalif basını baskılayan iktidar, 28 yıl ortadan sonra “Basın Ahlak Esasları”nı güncelledi.

25-27 Mayıs’ta toplanan Basın İlan Kurumu (BİK) Genel Kurulu’nda asıllar tekrar düzenlendi. Türkiye Barolar Birliği (TBB) Lideri Erinç Sağkan ve gazetecilerin ortasında olduğu yedi ismin karşı çıktığı asıllara, “Terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsellere, bu örgütleri legal gösterecek biçimde yer verilemez” kararı eklendi. Haber başlıklarına yönelik “Haberin içeriği saptırılamaz ve çelişki yaratılamaz” koşullarına, “Yanıltıcı olunamaz” koşulu eklenirken, suçsuzluk prensibine yönelik hususta yapılan değişiklikle de “soruşturmanın saklılığının ihlal edilemeyeceği” düzenlendi. 

‘RENCİDE’ DÜZENLEMESİ

Değişiklik öncesi “kesinleşmiş mahkeme kararı” bulunması durumunda içeriğin yayından kaldırılacağı düzenleniyordu. Fakat “kesinleşmiş hâkim kararı” bulunması durumunda da içeriğin yayından kaldırılması istikametinde değişiklik yapıldı. Ayrıyeten, “kişinin, kurumun yahut toplumsal kümenin onur, erdem ve saygınlığını rencide edecek sözcükler kullanılamayacak”. Değişiklik ile temellere “Milli ve toplumsal kıymetlere saygı” başlıklı da bir kısım eklendi. Kısımda, şu unsurlar yer aldı: 

• Din ve dini hisler veya dinen kutsal sayılan kıymetler istismar edilemez ve berbata kullanılamaz.
• Genel ahlaka karşıt yayın yapılamaz.
• Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına ters yayın yapılamaz.
• Türk toplumunun ortak ulusal ve manevi bedellerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamaz.

‘TERBİYE ETME GÖREVİ’

Cumhuriyet’e konuşan Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, değişiklik teklifinin BİK Genel Kurulu’na geldiği sırada sansür yasasının da Meclis’e geleceğinin belirtildiğini söyledi. Görüşmelerde evvel yasanın tamamlanması, gerisinden bu değişikliğin yapılmasının söylendiğini aktaran Alım, “Kanun çıkmadan yönetmelik çıktı. Bu büsbütün hukuka aykırı” dedi. BİK’in asli misyonunun yazılı basına adil halde ilan ve reklamları dağıtmak olduğunu vurgulayan Alım, “BİK’in basını terbiye etmek ya da cezalandırmak üzere vazifesi yok. Prensipler çıkarken temel okuyucuyu korumaktı, gazetecileri cezalandırmak değildi. Artık büsbütün, adeta bir RTÜK üzere basını kontrol altına almak, terbiye etmek, cezalandırmak üzere bir vazife üstlenmiş oluyor. Bu da kanuna aykırı” tabirlerini kullandı.

‘ÖZGÜRLÜĞE AYKIRI’

Bilgin, asıllarda muğlak tabirlerin de yer aldığını belirtirken bilhassa “genel ahlak”, “milli değerler” üzere ibarelere işaret ederek “İstediğiniz vakit ceza vereceğiniz bir sopayı elinize almış oluyorsunuz. Tümüyle basın özgürlüğüne karşıt. Okuyucuyu korumak için çıkarılmış bir düzenlemeyi, gazetecileri cezalandırmak için kullanıyorlar” dedi. BİK’in, bu husustaki incelemeleri resen yapmasını da eleştiren Alım, cezaların çabucak hemen tümünün onlara nazaran muhalif gazetelere verildiğini kaydetti. Alım, “Tarafsızlık unsuru ortadan kaybolmuş durumda. Tümüyle garip. İktidarın sopası haline getirildi. Kendisi ahlaki açıdan alışılmamış bir düzenleme. Uygulanmaması için elimizden gelen çabayı göstereceğiz” diye konuştu. 

‘KALEMİMİZİN ÜZERİNDEN ELİNİZİ ÇEKİN’

Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş, İktisat Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası da ortak açıklama ile değişikliğe reaksiyon gösterdi. “BİK’e keyfi tavırla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Asılları kararını reddediyoruz” denilen açıklamada, değişikliğin “‘Ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürü olduğu” belirtildi.

BİK’in, yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlandığı kaydedilerek “Sansürü artıracak yeni ahlak prensiplerine karşı hukuksal teşebbüsleri başlatıyoruz” denilen açıklamada, “Kişiye nazaran farklı yorumlanabilecek kararlar eklenmiştir. Yeni Basın Ahlak Asılları kararı, soyut, belirsizliklerle dolu, eski temellerde yer alan ve gazetecilerin tenkitlerine neden olan sözler korunarak alınmıştır. ‘Genel ahlak’ tabiri, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç elbet taraflı olarak yorumlanabilecektir. BİK’in ahlaki kıymetlendirme yapması etik prensiplerin ruhuna ve tabiatına alışılmamış. BİK, yapısı prestijiyle siyasi bir kurum olduğu için bu türlü bir kıymetlendirme yapması apaçık siyasi güdülerle cezalandırma uğraşıdır. Gazetecilik cürüm değildir. Basın sizin düşmanınız değildir. Elinizi kalemimizden çekin” tabirleri kullanıldı.